اختلال مفصل ساکروایلیاک یا خاجی خاصره ای
آیا تا به حال دردی مبهم و آزاردهنده در ناحیه پایین کمر، باسن یا حتی ران خود احساس کرده‌اید که با نشستن طولانی، برخاستن یا چرخیدن بدتر می‌شود؟ این درد ممکن است ناشی از مشکلی در مفصل ساکروایلیاک (خاجی خاصره‌ای)، یکی از مفاصل حیاتی در انتقال وزن و حرکت بین قسمت بالایی بدن و پاها باشد. بسیاری از افراد از وجود این مفصل و نقش مهم آن در سلامت و عملکرد بدن بی‌اطلاع هستند، تا زمانی که دچار اختلال در آن می‌شوند.
اختلال مفصل ساکروایلیاک یا خاجی خاصره‌ای می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار سازد. با این حال، شناخت علائم، علل و روش‌های تشخیص و درمان این اختلال می‌تواند گامی موثر در جهت بهبود و بازگشت به زندگی فعال باشد. در این مقاله از فیزیوتراپی آرکا، به بررسی جامع و دقیق این اختلال می‌پردازیم و تمام جنبه‌های مربوط به آن را با زبانی ساده و قابل فهم شرح خواهیم داد.
آشنایی با مفصل ساکروایلیاک (خاجی خاصره‌ای)
موقعیت و ساختار مفصل ساکروایلیاک
مفصل ساکروایلیاک (Sacroiliac Joint) که اغلب به اختصار SI Joint نیز نامیده می‌شود، مفصلی است که استخوان خاجی (Sacrum) در پایین ستون فقرات را به استخوان‌های لگن (Iliac bones) متصل می‌کند. در واقع، این دو مفصل در دو طرف پایین ستون فقرات و در مجاورت باسن قرار دارند. سطح این مفاصل ناهموار و دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌هایی است که باعث ثبات بیشتر آن‌ها می‌شود. رباط‌های قوی و متعددی این مفاصل را احاطه کرده‌اند و نقش مهمی در حفظ پایداری لگن دارند.
نقش و اهمیت مفصل ساکروایلیاک در بدن
مفصل ساکروایلیاک نقش حیاتی در انتقال وزن از قسمت بالایی بدن به لگن و پاها ایفا می‌کند. این مفصل همچنین به عنوان یک ضربه‌گیر عمل کرده و فشارهای ناشی از راه رفتن، دویدن و پریدن را جذب می‌کند. حرکت در این مفاصل معمولاً محدود است، اما برای انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مناسب بدن ضروری است. اختلال در عملکرد این مفاصل می‌تواند منجر به درد و محدودیت‌های حرکتی قابل توجهی شود.
انواع اختلالات مفصل ساکروایلیاک
اختلالات مفصل ساکروایلیاک می‌توانند به دلایل مختلفی دسته‌بندی شوند. برخی از رایج‌ترین انواع آن عبارتند از:
- ساکروایلیت التهابی: ناشی از التهاب در مفصل ساکروایلیاک، که می‌تواند با بیماری‌های التهابی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان مرتبط باشد.
- اختلال مکانیکی: ناشی از مشکلات بیومکانیکی، مانند تفاوت طول پاها یا ضعف عضلانی.
- اختلال ناشی از آسیب: به دنبال ضربه مستقیم، سقوط یا تصادف ایجاد می‌شود.
- اختلال ناشی از بارداری: تغییرات هورمونی و افزایش وزن در دوران بارداری می‌تواند فشار زیادی بر مفاصل ساکروایلیاک وارد کند.
- اختلال دژنراتیو: ناشی از ساییدگی و پارگی مفصل با گذشت زمان (آرتروز).
علل اختلال مفصل خاصره
- علت دقیق ساکروایلییت در همه موارد مشخص نیست، اما برخی از عوامل زیر می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
- آسیب‌ها: ضربه مستقیم به ناحیه لگن، پیچ خوردگی، افتادن و حوادث ورزشی می‌توانند باعث آسیب به مفصل ساکروایلیاک شوند.
- التهاب مفاصل: بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند به مفصل ساکروایلیاک آسیب برسانند.
- بارداری: تغییرات هورمونی و افزایش فشار بر مفصل ساکروایلیاک در دوران بارداری می‌تواند باعث التهاب و درد شود.
- استفاده بیش از حد: فعالیت‌های تکراری و سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین یا ایستادن طولانی مدت می‌تواند به مفصل ساکروایلیاک فشار وارد کرده و باعث التهاب شود.
- اختلالات ساختاری لگن: ناهنجاری‌های ساختاری در لگن مانند اسکولیوز یا لگن کج می‌تواند باعث فشار بر مفصل ساکروایلیاک شود.
علائم اختلال مفصل ساکروایلیاک
علائم اصلی اختلال مفصل ساکروایلیاک عبارتند از:
- درد در ناحیه کمر، لگن یا باسن: این درد معمولاً در یک طرف بدن احساس می‌شود و با فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت بهتر می‌شود.
- درد در باسن یا پشت ران: درد ممکن است به سمت پایین پاها و حتی پاها انتشار یابد.
- درد هنگام نشستن، ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت
- درد هنگام تغییر وضعیت بدن یا چرخیدن
- درد هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- گرفتگی عضلات باسن
تشخیص اختلال مفصل ساکروایلیاک
تشخیص اختلال مفصل ساکروایلیاک می‌تواند چالش‌برانگیز باشد زیرا علائم آن با سایر مشکلات کمر و لگن مشترک است. پزشک برای تشخیص دقیق از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند:
معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار
پزشک ابتدا شرح حال کاملی از بیمار، از جمله نوع درد، محل آن، عوامل تشدید کننده و تسکین دهنده، و سابقه پزشکی او می‌گیرد. سپس، معاینه فیزیکی دقیقی انجام می‌دهد که شامل ارزیابی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و انجام تست‌های خاص برای بررسی مفصل ساکروایلیاک می‌شود. برخی از تست‌های رایج عبارتند از تست پاتریک (FABER)، تست گیلت (Gillet) و تست فشار لگن (Pelvic Compression Test).
تست‌های تشخیصی اختصاصی مفصل ساکروایلیاک
تعدادی تست تشخیصی وجود دارد که به طور خاص برای ارزیابی مفصل ساکروایلیاک طراحی شده‌اند. مثبت بودن چند تست مختلف می‌تواند به تشخیص کمک کند.
تصویربرداری (رادیوگرافی، MRI، CT Scan)
تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی) معمولاً برای رد سایر علل درد کمر و لگن، مانند شکستگی یا آرتروز پیشرفته، انجام می‌شود. با این حال، رادیوگرافی به تنهایی معمولاً برای تشخیص اختلال مفصل ساکروایلیاک کافی نیست.
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند به تشخیص التهاب یا سایر مشکلات بافت نرم در مفصل ساکروایلیاک کمک کند و در مواردی که شک به بیماری‌های التهابی وجود دارد، بسیار مفید است.
توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) می‌تواند جزئیات بیشتری از ساختار استخوان‌ها ارائه دهد و در تشخیص مشکلات ساختاری مفصل مفید باشد.
تزریق تشخیصی
تزریق یک ماده بی‌حسی موضعی به داخل مفصل ساکروایلیاک تحت هدایت فلوروسکوپی (نوعی تصویربرداری زنده با اشعه ایکس) یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص است. اگر تزریق باعث تسکین موقت درد شود، این امر نشان می‌دهد که مفصل ساکروایلیاک منبع اصلی درد است.
درمان اختلال مفصل ساکروایلیاک
درمان اختلال مفصل ساکروایلیاک به شدت بیماری، علت اصلی و پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد. درمان‌های رایج عبارتند از:
- دارودرمانی: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف مفصل ساکروایلیاک و بهبود حرکت کمک می‌کنند.
- تزریقات: تزریق کورتیکوستروئیدها یا بی‌حسی موضعی به داخل مفصل ساکروایلیاک می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- درمان‌های دستی: تکنیک‌های درمان دستی مانند دستکاری ستون فقرات می‌توانند به بهبود حرکت مفصل ساکروایلیاک کمک کنند.
- جراحی: در موارد شدید که درمان‌های محافظه‌کارانه موثر نباشند، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
پیشگیری از اختلال مفصل خاصره
برای پیشگیری از اختلال مفصل ساکروایلیاک، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- تقویت عضلات هسته بدن: تمرینات تقویت عضلات شکم، کمر و لگن به حفظ ثبات ستون فقرات و لگن کمک می‌کنند.
- حفظ وزن سالم: اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی بر مفصل ساکروایلیاک وارد کند.
- استفاده از تشک مناسب: تشک مناسب به حمایت از ستون فقرات و کاهش درد کمک می‌کند.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین و تکراری
- مراجعه به پزشک در صورت احساس درد
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره درمان آرتروز لگن با فیزیوتراپی کلیک نمایید.
نقش فیزیوتراپی اختلال مفصل ساکروایلیاک
فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی موثر در مدیریت و بهبود اختلال مفصل ساکروایلیاک است. فیزیوتراپیست‌ها با استفاده از تکنیک‌های مختلف، به کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کنند.
چرا فیزیوتراپی برای اختلال مفصل خاصره مهم است؟
- کاهش درد: تمرینات خاص و تکنیک‌های دستی فیزیوتراپی می‌توانند به کاهش التهاب و درد در مفصل ساکروایلیاک کمک کنند.
- افزایش دامنه حرکتی: با انجام تمرینات کششی و تقویتی، دامنه حرکتی مفصل بهبود یافته و انعطاف‌پذیری افزایش می‌یابد.
- تقویت عضلات هسته مرکزی: تقویت عضلات شکم، کمر و لگن به ثبات مفصل ساکروایلیاک کمک کرده و از بروز مجدد درد جلوگیری می‌کند.
- بهبود عملکرد: تمرینات عملکردی به بیمار کمک می‌کنند تا فعالیت‌های روزمره خود را به طور ایمن و موثر انجام دهد.
- آموزش بیمار: فیزیوتراپیست‌ها به بیماران آموزش می‌دهند که چگونه از بدتر شدن وضعیت خود جلوگیری کنند و در صورت بروز مجدد درد، چه اقداماتی انجام دهند.
تکنیک‌های فیزیوتراپی برای اختلال مفصل ساکروایلیاک
- تمرینات درمانی: تمرینات کششی، تقویتی و هوازی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل طراحی شده‌اند.
- موبيلايزيشن مفصل: فیزیوتراپیست با استفاده از دست‌های خود، مفصل ساکروایلیاک را حرکت داده و به بهبود حرکت آن کمک می‌کند.
- ماساژ درمانی: ماساژ بافت‌های نرم اطراف مفصل ساکروایلیاک به کاهش اسپاسم عضلانی و بهبود گردش خون کمک می‌کند.
- تحریکات الکتریکی: استفاده از دستگاه‌های تحریک الکتریکی برای کاهش درد و التهاب.
- اولتراسوند: استفاده از امواج صوتی برای کاهش درد و التهاب.
- درمان‌های دستی: تکنیک‌های دستی مانند موبیلیزاسیون و دستکاری ستون فقرات برای بهبود حرکت مفصل و کاهش درد.
مزایای فیزیوتراپی برای اختلال مفصل خاصره
- روشی غیرتهاجمی و ایمن است.
- به کاهش وابستگی به داروها کمک می‌کند.
- بهبود کیفیت زندگی بیمار.
- افزایش عملکرد و توانایی‌های فیزیکی.
- پیشگیری از عود بیماری.
فیزیوتراپی آرکا با داشتن تیم حرفه ای و آخرین تکنیک ها و دستگاه های روز دنیا به بیماران با اختلال مفصل ساکروایلیاک کمک خواهد کرد تا زندگی آن ها را بهبود ببخشند، برای دریافت مشاوره از مشاوران کلینیک ما به عنوان بهترین کلینیک فیزیوتراپی تهران با شماره های 02122857522 زیر تماس حاصل فرمایید.
نتیجه‌گیری
اختلال مفصل ساکروایلیاک می‌تواند باعث درد قابل توجهی شود و فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان این اختلال را مدیریت کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. اگر شما علائم اختلال مفصل ساکروایلیاک را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
