آیا تا به حال در شانه، گردن یا بازو های خود احساس درد، بی حسی، گزگز یا ضعف داشته اید؟ این علائم می توانند نشانه‌ای از یک بیماری نسبتاً نا شناخته به نام سندروم خروجی قفسه سینه (TOS) باشند. این سندرم زمانی رخ می دهد که عصب ها یا رگ های خونی در ناحیه باریک بین گردن و قفسه سینه (فضای خروجی قفسه سینه) تحت فشار قرار می گیرند. متأسفانه، به دلیل شباهت علائم TOS به سایر بیماری ها مانند دیسک گردن یا سندروم تونل کارپال، تشخیص آن اغلب به تأخیر می‌افتد. در این مقاله از فیزیوتراپی آرکا، به طور کامل با علل، علائم، روش های تشخیص و درمان سندروم خروجی قفسه سینه آشنا می شویم و یکی از مؤثر ترین و غیر تهاجمی ترین روش های درمانی، یعنی تکنیک ها و روش های فیزیوتراپی سندروم خروجی قفسه سینه شرح می دهیم. با ما همراه باشید.
سندروم خروجی قفسه سینه (TOS) چیست؟
سندروم خروجی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome) یک اختلال عصبی-عروقی است که به دلیل فشرده شدن اعصاب (شبکه بازویی) و/یا عروق خونی (شریان و ورید ساب‌کلاوین) در فضای باریک بین استخوان ترقوه و دنده اول ایجاد می شود.
این فضا که “خروجی قفسه سینه” نام دارد، مسیری حیاتی برای عبور عصب ها، شریان ها و ورید هایی است که به بازو ها و دست ها می روند. زمانی که این فضا به هر دلیلی تنگ می شود، فشار وارد شده به ساختار های عبوری می تواند منجر به درد، بی حسی، گزگز و ضعف در بازو، گردن و دست شود.
TOS به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- نوع عصبی (Neurogenic TOS): شایع ترین نوع (بیش از 95٪ موارد) که در آن اعصاب شبکه بازویی تحت فشار قرار می گیرند. این نوع معمولاً با درد، بی حسی و ضعف عضلانی همراه است.
- نوع وریدی (Venous TOS): این نوع نادر است و به دلیل فشرده شدن ورید ساب کلاوین ایجاد می شود. علائم آن شامل تورم، تغییر رنگ (کبودی) و سنگینی در بازو است.
- نوع شریانی (Arterial TOS): نادر ترین و خطرناک ترین نوع که به دلیل فشرده شدن شریان ساب‌کلاوین رخ می دهد. می تواند منجر به تشکیل لخته های خونی شود و علائمی مانند سردی، رنگ پریدگی و کاهش نبض در دست را به همراه دارد.
دلایل ایجاد سندروم خروجی قفسه سینه
عوامل متعددی می توانند به تنگ شدن فضای خروجی قفسه سینه و ایجاد TOS منجر شوند:
- آسیب های تروماتیک: تصادفات رانندگی، ضربه های شدید به گردن یا شانه ها می توانند باعث آسیب به بافت های نرم و ایجاد التهاب شوند که فضای خروجی را تنگ می‌کند.
- آناتومی غیرطبیعی: برخی افراد با دنده گردنی (یک دنده اضافی در بالای دنده اول) یا ناهنجاری های مادرزادی در ماهیچه های گردن متولد می شوند که خطر ابتلا به TOS را افزایش می دهد.
- حرکات تکراری: مشاغلی که نیاز به حرکات مکرر بازو و شانه در بالای سر دارند (مانند نقاشی، تایپ، یا ورزش هایی مانند شنا و پرتاب نیزه) می توانند باعث هایپرتروفی عضلات و فشرده سازی عصب ها شوند.
- وضعیت بدنی نامناسب: قوز کردن شانه، سر به جلو و افتادگی شانه می تواند به طور مزمن فشار را بر روی اعصاب و رگ ها افزایش دهد.
- اضافه وزن و بارداری: این شرایط می توانند فشار بیشتری بر روی مفاصل و بافت‌ها وارد کنند.
علائم سندروم خروجی قفسه سینه
علائم TOS بسته به اینکه کدام ساختار (عصب یا رگ خونی) فشرده شده، متفاوت است.
- علائم نوع عصبی (شایع ترین نوع):
- درد و گزگز: درد مزمن در گردن، شانه، بازو و دست که ممکن است به صورت گزگز، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در انگشتان (به ویژه انگشت کوچک و انگشت حلقه) احساس شود.
- ضعف عضلانی: ضعف و خستگی در عضلات دست و بازو، که انجام کارهای روزمره مانند باز کردن شیشه یا بلند کردن اشیاء را دشوار می‌کند.
- آتروفی عضلانی: در موارد شدید، ممکن است تحلیل رفتن و کوچک شدن عضلات دست (به‌ویژه در ناحیه پایه شست) رخ دهد.
- درد هنگام بالا بردن دست: علائم معمولاً با بالا بردن دست ها، حمل اجسام سنگین یا انجام کارهای بالای سر بدتر می شود.
- علائم نوع وریدی و شریانی:
- نوع وریدی: تورم، کبودی یا رنگ آبی در بازو، احساس سنگینی و درد در بازو و دست.
- نوع شریانی: سردی، رنگ پریدگی و کاهش نبض در دست، ضعف و درد هنگام استفاده از بازو.
تشخیص سندروم خروجی قفسه سینه
تشخیص TOS یک فرآیند پیچیده است که نیاز به معاینه دقیق توسط پزشک متخصص، جراح عروق یا فیزیوتراپیست دارد. این فرآیند معمولاً شامل موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی: پزشک با انجام تست های بالینی مانند آدسون تست (Adson’s Test) و تست رایت (Wright’s Test) به دنبال علائم فشرده سازی عروق یا اعصاب می‌گردد.
- تست های تصویربرداری: MRI، سی تی اسکن، یا سونوگرافی داپلر می توانند برای مشاهده ساختار های داخلی و تشخیص ناهنجاری های آناتومیک مانند دنده گردنی یا فشار بر روی رگ های خونی استفاده شوند.
- الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی (NCS): این تست ها برای ارزیابی عملکرد اعصاب و تشخیص میزان آسیب عصبی به کار می روند.
روش های فیزیوتراپی سندروم خروجی قفسه سینه
هدف اصلی درمان TOS کاهش فشار بر روی اعصاب و عروق است. درمان معمولاً با روش های غیرتهاجمی آغاز می شود:
- فیزیوتراپی: این روش خط اول و اصلی درمان برای اکثر بیماران TOS است.
- دارو درمانی: استفاده از دارو های ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب.
- تزریق بوتاکس: در برخی موارد، تزریق بوتاکس به عضلات گردن می تواند به شل شدن آن ها و کاهش فشار کمک کند.
- جراحی: جراحی معمولاً آخرین گزینه درمانی است و تنها در صورتی توصیه می شود که درمان های غیرتهاجمی ناموفق باشند یا در موارد شدید عروقی و عصبی.
تکنیک های فیزیوتراپی در درمان سندروم خروجی قفسه سینه
در یک برنامه فیزیوتراپی سندروم خروجی قفسه سینه، فیزیوتراپیست از ترکیبی از تکنیک های دستی و تمرینات تخصصی استفاده می‌کند:
- تکنیک های آزاد سازی بافت نرم: ماساژ و تکنیک های آزادسازی میوفاشیال برای کاهش کشش و تنش در عضلات گردن و قفسه سینه.
- موبیلیزاسیون مفصل: حرکات مفصلی برای افزایش دامنه حرکتی و کاهش سفتی در مفاصل گردن، دنده‌ها و شانه.
- الکتروتراپی: استفاده از دستگاه هایی مانند TENS (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست) یا اولتراسوند برای کاهش درد و التهاب.
- آموزش وضعیت بدنی: آموزش نحوه نشستن، ایستادن و انجام فعالیت‌های روزمره به صورت صحیح برای جلوگیری از فشار مجدد بر روی اعصاب و عروق.
- استفاده از نوارهای کینزیو (Kinesio Taping): این نوارها می توانند به حمایت از عضلات و بهبود جریان لنفاوی در ناحیه آسیب دیده کمک کنند.
تمرینات اصلاحی برای سندروم خروجی قفسه سینه
یکی از مهم ترین بخش های فیزیوتراپی TOS، انجام منظم تمرینات اصلاحی است. این تمرینات به تقویت عضلات ضعیف و کشش عضلات سفت کمک می کنند. فیزیوتراپیست برنامه تمرینی را بر اساس نیاز های فردی شما طراحی می کند. برخی از تمرینات رایج عبارتند از:
- کشش عضلات گردن: کشش ملایم عضلات اسکالن و جناغی-چنبره‌ای-پستانی (sternocleidomastoid) برای آزاد کردن فشار بر روی اعصاب.
- تمرینات تقویت عضلات پشت: تمریناتی مانند ردیف کردن (Rows) و فیس پول (Face Pulls) با کش یا دمبل سبک برای تقویت عضلات رومبوئید و تراپزیوس پایین.
- کشش های قفسه سینه: کشش عضلات پکتورالیس (عضلات سینه) برای بهبود وضعیت شانه ها.
- تمرینات تنفسی: تمرینات تنفس دیافراگمی برای بهبود حرکت دنده ها و کاهش تنش در ناحیه گردن و قفسه سینه.
نکته مهم: قبل از شروع هر برنامه ورزشی، حتماً با یک فیزیوتراپیست مشورت کنید تا از انجام صحیح تمرینات اطمینان حاصل کنید.
پیشگیری از سندروم خروجی قفسه سینه
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با رعایت نکات زیر می‌توانید خطر ابتلا به TOS را کاهش دهید:
- حفظ وضعیت بدنی صحیح: هنگام نشستن و ایستادن، شانه های خود را عقب و سینه را جلو نگه دارید. از قوز کردن و خم کردن سر به جلو پرهیز کنید.
- اجتناب از حمل کیف سنگین: حمل کوله پشتی یا کیف های سنگین روی یک شانه می تواند فشار زیادی به ناحیه خروجی قفسه سینه وارد کند.
- گرم کردن قبل از ورزش: قبل از انجام فعالیت های ورزشی، به خصوص ورزش های بالای سر، بدن خود را به خوبی گرم کنید.
- استراحت های کوتاه در حین کار: اگر شغل شما نیاز به حرکات تکراری دارد، هر 30 دقیقه یک بار استراحت کنید و تمرینات کششی ساده انجام دهید.
درمان سندروم خروجی قفسه سینه در فیزیوتراپی آرکا
در فیزیوتراپی آرکا، فیزیوتراپیست متخصص با دانش و تجربه خود، یک برنامه درمانی شخصی سازی‌شده طراحی می‌کند که شامل تکنیک های پیشرفته دستی، تمرینات کششی و تقویتی، و آموزش های ارگونومیک است. این تخصص به بیماران کمک می‌کند تا با انجام صحیح تمرینات و رعایت اصول درمانی، از عود علائم جلوگیری کرده و کیفیت زندگی خود را به طور پایدار بهبود بخشند. بنابراین، برای درمان مؤثر و پایدار سندروم خروجی قفسه سینه، همکاری با کلینیک فیزیوتراپی معتبر در تهران از اهمیت بالایی برخوردار است. برای دریافت مشاوره درباره جلسات درمانی با شماره 02122857522 تماس بگیرید.
نتیجه گیری
سندروم خروجی قفسه سینه (TOS) یک بیماری پیچیده است که می تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. با این حال، با تشخیص به موقع و درمان صحیح، به خصوص از طریق فیزیوتراپی سندروم خروجی قفسه سینه، می‌توان به نتایج درمانی بسیار موفقی دست یافت. فیزیوتراپی به عنوان یک رویکرد جامع و غیرتهاجمی، به کاهش علائم، بهبود عملکرد و پیشگیری از عود بیماری کمک می‌کند. در نهایت، همکاری نزدیک با یک فیزیوتراپیست متخصص و انجام منظم تمرینات می‌تواند شما را به زندگی بدون درد و محدودیت بازگرداند.
پرسش متداول درباره TOS
در ادامه به تعدادی از سوالات پر تکرار کاربران درباره سندروم خروجی قفسه سینه پاسخ خواهیم داد:
1. فیزیوتراپی سندروم خروجی قفسه سینه چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان فیزیوتراپی بسته به شدت علائم و پاسخ بدن شما به درمان متفاوت است. معمولاً یک برنامه درمانی شامل ۸ تا ۱۲ جلسه، طی چند هفته تا چند ماه است. برای نتایج پایدار، ادامه تمرینات در خانه نیز ضروری است.
2. آیا سندروم خروجی قفسه سینه قابل درمان قطعی است؟
در بیشتر موارد، به ویژه در نوع عصبی که با فیزیوتراپی درمان می‌شود، علائم به طور کامل یا تا حد زیادی از بین می‌روند. با این حال، حفظ وضعیت بدنی صحیح و ادامه تمرینات برای جلوگیری از عود بسیار مهم است.
3. آیا می توانم بدون فیزیوتراپی از شر TOS خلاص شوم؟
در موارد خفیف، ممکن است تغییر در سبک زندگی و وضعیت بدنی به بهبود علائم کمک کند. اما برای اکثر بیماران، فیزیوتراپی ضروری است زیرا به طور تخصصی روی ریشه‌های مشکل مانند عضلات سفت و ضعف عضلانی کار می‌کند که خود فرد قادر به اصلاح آن‌ها نیست.
4. آیا ورزش های سنگین برای TOS مضر است؟
بله، ورزش‌هایی که نیاز به حرکات مکرر بالای سر دارند یا باعث فشار به گردن و شانه می‌شوند (مانند وزنه‌برداری سنگین) می‌توانند علائم را بدتر کنند. بهتر است با یک متخصص فیزیوتراپی ورزشی مشورت کنید تا تمرینات مناسب و ایمن را یاد بگیرید.
