آیا تا به حال احساس کرده‌اید که درد از ناحیه گردن و شانه به پشت سر و حتی پیشانی‌تان منتشر می‌شود؟ آیا این درد با حرکات گردن تشدید می‌یابد و با علائمی نظیر سفتی گردن، محدودیت حرکتی و حساسیت به لمس همراه است؟ اگر پاسخ شما مثبت است، احتمالاً با نوعی از سردرد به نام سردرد گردنی (سروکوژنیک) روبرو هستید. این نوع سردرد که اغلب با میگرن و سردردهای تنشی اشتباه گرفته می‌شود، منشأیی در ساختارهای گردن دارد و می‌تواند کیفیت زندگی شما را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد.
مطالعات نشان می‌دهند که سردرد گردنی حدود 0.4 تا 4 درصد از کل سردردها را تشکیل می‌دهد و در افرادی که سابقه آسیب گردن یا وضعیت بدنی نامناسب دارند، شایع‌تر است. این درد نه تنها می‌تواند فعالیت‌های روزمره را مختل کند، بلکه از نظر روانی نیز فرد را تحت فشار قرار می‌دهد. خوشبختانه، با تشخیص صحیح و اتخاذ روش‌های درمانی مناسب، به ویژه فیزیوتراپی برای سردرد گردنی، می‌توان به طور موثری این درد را کنترل و بهبود بخشید.
در این مقاله جامع از فیزیوتراپی آرکا، قصد داریم به طور مفصل به بررسی علل سردرد گردنی، علائم سردرد گردنی، روش‌های دقیق تشخیص سردرد گردنی و مهم‌تر از همه، موثرترین روش‌های درمان سردرد گردنی بپردازیم. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق، کاربردی و به‌روز است تا شما بتوانید با درک بهتری از این عارضه، گام‌های موثری در جهت بهبود و رهایی از درد بردارید. پس با ما همراه باشید تا سفری آگاهانه به دنیای سردردهای سروکوژنیک داشته باشیم.
سردرد گردنی چیست؟
سردرد گردنی (سروکوژنیک) نوعی سردرد ثانویه است، به این معنی که ناشی از یک اختلال یا مشکل زمینه‌ای در ناحیه گردن است. این سردرد زمانی رخ می‌دهد که ساختارهای گردن، از جمله استخوان‌های ستون فقرات گردنی، مفاصل، عضلات، رباط‌ها و اعصاب، دچار مشکل شده و درد به سر منتقل می‌شود. برخلاف سردردهای اولیه مانند میگرن و سردرد تنشی که خودشان بیماری هستند، سردرد سروکوژنیک یک علامت از یک مشکل دیگر در گردن است.
شیوع سردرد گردنی در جمعیت عمومی نسبتاً کم است و تخمین زده می‌شود که بین ۰.۴ تا ۴ درصد از کل سردردها را تشکیل دهد. با این حال، در گروه‌های خاصی از افراد، مانند کسانی که سابقه آسیب گردن (مانند آسیب‌های ناشی از تصادفات رانندگی) یا مشاغلی با وضعیت بدنی نامناسب دارند، شیوع آن می‌تواند بیشتر باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که زنان بیشتر از مردان به این نوع سردرد مبتلا می‌شوند و احتمال بروز آن با افزایش سن نیز بیشتر می‌شود، احتمالاً به دلیل تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات گردنی.
تشخیص دقیق سردرد گردنی از سایر انواع سردردها بسیار مهم است، زیرا رویکردهای درمانی برای هر کدام متفاوت است. اشتباه تشخیص دادن سردرد سروکوژنیک می‌تواند منجر به درمان‌های ناموثر و طولانی شدن دوره درد شود.
علل سردرد گردنی
- آسیب‌های گردن: ضربه مستقیم به گردن، تصادفات رانندگی، حرکات ناگهانی و بلند کردن اجسام سنگین می‌توانند
- باعث آسیب به عضلات، مفاصل و دیسک‌های گردن شوند و در نتیجه سردرد ایجاد کنند.
- وضعیت نامناسب بدن: نشستن طولانی مدت در وضعیت نامناسب، خم شدن بیش از حد به جلو هنگام کار با کامپیوتر یا استفاده از تلفن همراه، می‌تواند فشار زیادی به گردن وارد کرده و باعث سردرد شود.
- آرتروز گردن: آرتروز یا التهاب مفاصل گردن می‌تواند باعث درد و سفتی در این ناحیه شده و منجر به سردرد شود.
- دیسک گردن: بیرون‌زدگی یا فتق دیسک گردن می‌تواند به عصب‌های اطراف فشار وارد کرده و باعث درد و سردرد شود.
- اسپاسم عضلانی گردن: تنش عضلانی و اسپاسم عضلات گردن نیز می‌تواند باعث سردرد شود.
علائم سردرد گردنی
- درد یک طرفه سر: معمولاً درد در یک طرف سر احساس می‌شود و ممکن است به اطراف چشم، پیشانی یا پشت سر نیز انتشار یابد.
- درد گردن: درد گردن اغلب با سردرد همراه است و ممکن است با حرکت دادن گردن تشدید شود.
- سفتی گردن: محدود شدن دامنه حرکتی گردن و احساس سفتی در این ناحیه از علائم شایع سردرد گردنی است.
- درد در شانه و بازو: گاهی اوقات درد ممکن است به شانه و بازو نیز انتشار یابد.
- حساسیت به نور و صدا: در برخی موارد، افراد مبتلا به سردرد سروکوژنیک ممکن است به نور و صدا حساس باشند.
- تاری دید: تاری دید و دوبینی از دیگر علائم ممکن است.
تشخیص سردرد گردنی
تشخیص سردرد گردنی بر اساس ترکیبی از شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، انجام تست‌های تصویربرداری و تزریق تشخیصی صورت می‌گیرد.
شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق
- بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و ویژگی‌های سردرد: پزشک یا فیزیوتراپیست در مورد سابقه پزشکی شما، از جمله هرگونه آسیب قبلی به گردن، نوع فعالیت‌های روزانه، وضعیت بدنی در محل کار و ویژگی‌های دقیق سردردتان (محل، شدت، مدت، عوامل تشدید و تسکین دهنده) سوال خواهد کرد.
- ارزیابی دامنه حرکتی گردن و وجود نقاط ماشه‌ای: متخصص دامنه حرکتی گردن شما را در جهات مختلف بررسی می‌کند و به دنبال محدودیت یا درد در حین حرکت می‌گردد. همچنین، عضلات گردن و شانه را برای یافتن نقاط ماشه‌ای حساس لمس می‌کند.
- آزمایش‌های عصبی برای بررسی عملکرد اعصاب: برای اطمینان از عدم وجود فشار بر اعصاب گردنی، ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی قدرت عضلانی، حس و رفلکس‌های اندام فوقانی انجام شود.
تصویربرداری
- رادیوگرافی (X-ray) برای بررسی ساختار استخوانی: عکسبرداری با اشعه ایکس می‌تواند به شناسایی مشکلات ساختاری مانند آرتروز گردن، تغییرات دژنراتیو و شکستگی‌ها کمک کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای بررسی بافت‌های نرم و دیسک‌ها: MRI یک روش تصویربرداری پیشرفته است که تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم از جمله دیسک‌های بین مهره‌ای، اعصاب و عضلات ارائه می‌دهد و می‌تواند فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی و سایر آسیب‌های بافت نرم را نشان دهد.
- توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) در موارد خاص: سی‌تی اسکن ممکن است در مواردی که نیاز به بررسی دقیق‌تر ساختار استخوانی باشد یا زمانی که MRI امکان‌پذیر نباشد، استفاده شود.
تزریق تشخیصی (Nerve Block)
- تزریق بی‌حسی موضعی به اعصاب یا مفاصل گردن برای تعیین منبع درد: در این روش، پزشک یک ماده بی‌حسی موضعی را به اعصاب یا مفاصل خاص در گردن که مشکوک به منبع درد هستند، تزریق می‌کند. اگر پس از تزریق، سردرد بیمار به طور موقت تسکین یابد، این نشان می‌دهد که آن ساختار خاص در ایجاد درد نقش داشته است.
معیارهای تشخیصی بین‌المللی برای سردرد سروکوژنیک
انجمن بین‌المللی سردرد (IHS) معیارهای تشخیصی خاصی را برای سردرد سروکوژنیک تعیین کرده است که پزشکان برای تشخیص دقیق از آن‌ها استفاده می‌کنند. این معیارها شامل موارد زیر است:
- شواهد بالینی یا تصویربرداری از اختلال در گردن یا بافت‌های نرم آن که به طور منطقی با سردرد مرتبط باشد.
- سردرد با حداقل یکی از موارد زیر همراه باشد:
- مقاومت در برابر حرکت غیرفعال گردن و محدودیت دامنه حرکتی.
- تغییر در سردرد با حرکات یا وضعیت‌های گردن.
- حساسیت به لمس در ساختارهای گردن.
- سردرد با تزریق تشخیصی به ساختارهای گردن تسکین یابد.
روش های درمان سردرد گردنی
درمان سردرد گردنی معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های غیرجراحی و در موارد نادر، جراحی است. هدف از درمان، کاهش درد، بهبود عملکرد گردن و پیشگیری از عود مجدد سردرد است.
درمان های غیرجراحی
-
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای سردرد گردنی یک رویکرد بسیار موثر است که بر اصلاح مشکلات حرکتی و عملکردی گردن تمرکز دارد. یک فیزیوتراپیست متخصص پس از ارزیابی دقیق، یک برنامه درمانی اختصاصی برای شما طراحی خواهد کرد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات تقویتی گردن: تقویت عضلات عمقی و سطحی گردن به بهبود ثبات ستون فقرات گردنی کمک کرده و فشار بر سایر ساختارها را کاهش می‌دهد.
- تمرینات کششی گردن: افزایش دامنه حرکتی گردن و کاهش سفتی عضلات از طریق انجام حرکات کششی ملایم و هدفمند بسیار مهم است. این تمرینات باید به آرامی و بدون ایجاد درد شدید انجام شوند.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): این روش درمانی با استفاده از جریان الکتریکی کم شدت، به کاهش درد کمک می‌کند.
- اولتراسوند: اولتراسوند با ایجاد گرما در بافت‌های عمقی، به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند.
- تکنیک‌های دستی (Manual Therapy):
- موبیلیزاسیون و مانیپولاسیون مفصلی: فیزیوتراپیست با استفاده از حرکات ملایم و کنترل‌شده، به بهبود حرکت مفاصل محدود شده در گردن کمک می‌کند و می‌تواند درد و سفتی را کاهش دهد. مانیپولاسیون شامل حرکات سریع و کوچک برای بازگرداندن حرکت طبیعی مفصل است.
- ماساژ درمانی: ماساژ عضلات گردن و شانه می‌تواند به کاهش تنش عضلانی، بهبود جریان خون و تسکین درد کمک کند.
- رهایی مایوفاشیال: این تکنیک بر رفع نقاط ماشه‌ای و محدودیت‌های موجود در بافت همبند (فاشیا) که عضلات را احاطه کرده است، تمرکز دارد و می‌تواند در کاهش درد منتشر شده به سر موثر باشد.
- آموزش وضعیت بدنی صحیح: فیزیوتراپیست شما را در مورد نحوه صحیح نشستن، ایستادن، خوابیدن و انجام فعالیت‌های روزمره آموزش می‌دهد تا فشار بر گردن را به حداقل برساند.
- ارائه برنامه تمرینی خانگی: برای حفظ و بهبود نتایج درمان، فیزیوتراپیست یک برنامه تمرینی خانگی شامل تمرینات کششی و تقویتی مناسب به شما ارائه می‌دهد تا به طور منظم در منزل انجام دهید.
-
دارو درمانی: تسکین علائم و کاهش التهاب
داروها می‌توانند در مدیریت علائم سردرد گردنی نقش داشته باشند، اما معمولاً به عنوان درمان اصلی در نظر گرفته نمی‌شوند و بیشتر برای تسکین درد و التهاب در کنار سایر روش‌ها استفاده می‌شوند:
- مسکن‌های بدون نسخه (OTC) مانند استامینوفن و ایبوپروفن: این داروها می‌توانند برای تسکین دردهای خفیف تا متوسط موثر باشند.
- مسکن‌های تجویزی: در موارد درد شدیدتر، پزشک ممکن است مسکن‌های قوی‌تری تجویز کند.
- شل کننده‌های عضلانی: اگر اسپاسم عضلانی در گردن وجود داشته باشد، شل کننده‌های عضلانی می‌توانند کمک کننده باشند.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها علاوه بر تسکین درد، به کاهش التهاب نیز کمک می‌کنند.
- در موارد خاص، داروهای ضد افسردگی یا ضد تشنج: این داروها ممکن است برای مدیریت دردهای مزمن با منشأ عصبی تجویز شوند.
-
استفاده از گرما و سرما: کاهش درد و التهاب موضعی
استفاده از کمپرس گرم یا سرد بر روی ناحیه گردن می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. معمولاً در مراحل حاد درد، استفاده از سرما و در مراحل مزمن، استفاده از گرما توصیه می‌شود.
-
طب سوزنی و سایر روش‌های مکمل:
برخی افراد مبتلا به سردرد گردنی از روش‌های مکمل مانند طب سوزنی، ماساژ درمانی و یوگا برای تسکین درد خود استفاده می‌کنند. با این حال، شواهد علمی در مورد اثربخشی این روش‌ها متفاوت است و قبل از امتحان کردن آن‌ها، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.
درمان‌های جراحی
جراحی برای سردرد گردنی معمولاً یک گزینه آخر است و تنها در مواردی در نظر گرفته می‌شود که درمان‌های غیرجراحی برای مدت طولانی موثر نبوده باشند و شواهد واضحی از فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی وجود داشته باشد.
- اندیکاسیون‌های جراحی (عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی، فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی): اگر بیمار علائم عصبی پیشرونده مانند ضعف شدید، بی‌حسی یا اختلال در عملکرد روده و مثانه داشته باشد، یا اگر تصویربرداری فشار قابل توجهی بر نخاع یا اعصاب را نشان دهد، جراحی ممکن است توصیه شود.
- انواع روش‌های جراحی (دیسککتومی، فیوژن ستون فقرات و غیره): نوع جراحی بستگی به علت زمینه‌ای سردرد گردنی دارد. دیسککتومی (برداشتن دیسک فتق شده)، لامینکتومی (برداشتن قسمتی از استخوان مهره برای کاهش فشار بر نخاع) و فیوژن ستون فقرات (جوش دادن دو یا چند مهره به هم برای ایجاد ثبات) از جمله روش‌های جراحی مورد استفاده هستند.
- ملاحظات و خطرات احتمالی جراحی: جراحی همواره با خطرات و عوارض احتمالی همراه است و دوره نقاهت پس از آن نیز ممکن است طولانی باشد. بنابراین، تصمیم به جراحی باید با دقت و پس از بحث کامل با پزشک متخصص گرفته شود.
نقش فیزیوتراپی در درمان سردرد گردنی یا سروکوژنیک
فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی موثر در کاهش درد و بهبود عملکرد در افراد مبتلا به سردرد گردنی است. این روش درمانی با هدف کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی گردن، تقویت عضلات گردن و شانه و اصلاح وضعیت بدنی انجام می‌شود.
- کاهش درد و التهاب: فیزیوتراپیست‌ها از تکنیک‌هایی مانند ماساژ، گرما درمانی و سرما درمانی برای کاهش درد و التهاب در عضلات گردن استفاده می‌کنند.
- افزایش دامنه حرکتی: تمرینات کششی و تحرک‌پذیری که توسط فیزیوتراپیست تجویز می‌شوند، به افزایش دامنه حرکتی گردن کمک کرده و سفتی و خشکی را کاهش می‌دهند.
- تقویت عضلات: تمرینات تقویتی عضلات گردن و شانه به حفظ وضعیت صحیح بدن و کاهش فشار روی مهره‌های گردن کمک می‌کند.
- اصلاح وضعیت بدنی: فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چگونه وضعیت صحیح بدن را در هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن حفظ کنید تا از فشار روی گردن جلوگیری شود.
- آموزش تکنیک‌های مدیریت درد: فیزیوتراپیست‌ها به شما تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و بیوفیدبک را آموزش می‌دهند تا بتوانید درد خود را مدیریت کنید.
برای اطلاع از روش های درمان گردن درد می توانید وارد این مطلب از سایت ما شوید.
نکات مهم برای پیشگیری از سردرد گردنی:
پیشگیری همواره بهتر از درمان است. با رعایت برخی نکات ساده می‌توان خطر ابتلا به سردرد گردنی را کاهش داد:
- حفظ وضعیت بدنی صحیح در هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن: همواره سعی کنید ستون فقرات خود را در وضعیت خنثی و صاف نگه دارید. از قوز کردن و خم شدن بیش از حد به جلو خودداری کنید.
- تنظیم ارتفاع مانیتور و صندلی در محیط کار: اطمینان حاصل کنید که مانیتور در راستای دید شما قرار دارد و صندلی به گونه‌ای تنظیم شده است که کف پاهایتان روی زمین قرار بگیرد و زانوها در زاویه ۹۰ درجه باشند.
- استفاده صحیح از تلفن همراه و تبلت: سعی کنید هنگام استفاده از این وسایل، آن‌ها را در سطح دید خود نگه دارید و از خم کردن بیش از حد گردن خودداری کنید.
- انجام منظم تمرینات کششی و تقویتی برای گردن و شانه‌ها: گنجاندن تمرینات ساده کششی و تقویتی در برنامه روزانه می‌تواند به حفظ انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات گردن و شانه کمک کند.
- مدیریت استرس و اضطراب: استرس می‌تواند باعث تنش عضلانی شود. استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌تواند مفید باشد.
- انتخاب بالش و تشک مناسب برای خوابیدن: از بالش‌هایی استفاده کنید که گردن شما را در وضعیت خنثی نگه دارند و از تشک‌هایی استفاده کنید که از ستون فقرات شما به خوبی حمایت کنند.
- اجتناب از حرکات ناگهانی و شدید گردن: در حین انجام فعالیت‌های ورزشی یا کارهای روزمره، از انجام حرکات ناگهانی و چرخشی شدید گردن خودداری کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نقش فیزیوتراپی در درمان سردرد های میگرنی کلیک نمایید.
نتیجه‌گیری
سردرد گردنی یک عارضه شایع اما قابل درمان است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. شناخت دقیق علل، علائم و روش‌های تشخیص این نوع سردرد، اولین گام در مسیر بهبودی است. در میان روش‌های درمانی مختلف، فیزیوتراپی نقش محوری ایفا می‌کند و با ارائه تمرینات تخصصی، تکنیک‌های دستی و آموزش‌های لازم، به بیماران کمک می‌کند تا درد خود را مدیریت کرده و به زندگی فعال و بدون درد بازگردند. به یاد داشته باشید که مراجعه به متخصصین و پیگیری دقیق برنامه‌های درمانی، کلید موفقیت در غلبه بر سردرد گردنی است. با اتخاذ رویکردهای درمانی مناسب و رعایت نکات پیشگیری، می‌توانید از شر این درد آزاردهنده خلاص شده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
1 پرسش متداول درباره سردردگردنی
- سوال: آیا سردرد گردنی خطرناک است؟
- پاسخ: در بیشتر موارد، سردرد گردنی خطرناک نیست اما می‌تواند بسیار آزاردهنده و ناتوان‌کننده باشد. در صورت بروز علائم شدید یا ناگهانی، مراجعه به پزشک ضروری است.
- سوال: چه مدت طول می‌کشد تا سردرد گردنی با فیزیوتراپی بهبود یابد؟
- پاسخ: مدت زمان بهبودی بستگی به شدت و مزمن بودن سردرد، و همچنین میزان همکاری بیمار در انجام تمرینات دارد. معمولاً بهبودی در طی چند هفته تا چند ماه حاصل می‌شود. پیگیری منظم جلسات فیزیوتراپی و انجام تمرینات خانگی نقش مهمی در تسریع روند بهبودی دارد.
-
- پاسخ: مدت زمان بهبودی بستگی به شدت و مزمن بودن سردرد، و همچنین میزان همکاری بیمار در انجام تمرینات دارد. معمولاً بهبودی در طی چند هفته تا چند ماه حاصل می‌شود. پیگیری منظم جلسات فیزیوتراپی و انجام تمرینات خانگی نقش مهمی در تسریع روند بهبودی دارد.
- سوال: آیا وضعیت بدنی نامناسب واقعاً باعث سردرد گردنی می‌شود؟
- پاسخ: بله، وضعیت بدنی نامناسب یکی از عوامل مهم در ایجاد و تشدید سردرد گردنی است. قرار گرفتن طولانی مدت در وضعیت‌های نادرست، مانند قوز کردن پشت میز یا خم کردن سر به پایین هنگام استفاده از تلفن همراه، می‌تواند فشار زیادی بر عضلات، مفاصل و رباط‌های گردن وارد کند و منجر به درد و سردرد شود. اصلاح وضعیت بدنی و رعایت اصول ارگونومی در فعالیت‌های روزمره نقش مهمی در پیشگیری و درمان سردرد سروکوژنیک دارد.
- سوال: آیا استرس می‌تواند باعث سردرد گردنی شود؟
- پاسخ: بله، استرس و تنش‌های روانی می‌توانند باعث انقباض عضلات گردن و شانه شوند. این تنش عضلانی می‌تواند منجر به درد گردن و انتشار آن به سر به صورت سردرد گردنی شود. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش منظم و داشتن خواب کافی می‌تواند در پیشگیری و کاهش این نوع سردرد موثر باشد.
