شکستگی جونز، یک نوع شکستگی استرسی در پایه استخوان پنجم متاتارس (استخوانی که به انگشت کوچک پا متصل است) است. این نوع شکستگی اغلب در ورزشکارانی که به فعالیت‌های پر برخورد یا پرشی می‌پردازند، مانند دوندگان، بسکتبالیست‌ها و رقصنده‌ها، رخ می‌دهد. فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان و بهبودی این نوع شکستگی ایفا می‌کند. در این از فیزیوتراپی آرکا، به بررسی دقیق تر نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز خواهیم پرداخت.
شکستگی جونز چیست؟
برای درک نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز، ابتدا باید بدانیم این آسیب دقیقا چیست و چه ناحیه‌ای از پا را درگیر می‌کند. شکستگی جونز یک نوع خاص از شکستگی است که در ناحیه متاتارس پنجم پا رخ می‌دهد. این استخوان، بلندترین استخوان در قسمت خارجی کف پا است که به انگشت کوچک متصل می‌شود.
آناتومی استخوان پنجم متاتارس
استخوان متاتارس پنجم دارای سه بخش اصلی است: پایه (Base)، شفت (Shaft) و سر (Head). شکستگی جونز به طور خاص در ناحیه متافیز پروگزیمال این استخوان رخ می‌دهد که حدود ۱.۵ تا ۳ سانتی‌متر دورتر از مفصل متاتارسو-کوبوئید (مفصلی که متاتارس به استخوان کوبوئید پا متصل می‌شود) قرار دارد. این ناحیه به دلیل خون‌رسانی نسبتاً ضعیف‌تر نسبت به سایر بخش‌های استخوان، مستعد تأخیر در جوش خوردن یا عدم جوش خوردن (Non-union) است که همین امر درمان آن را پیچیده‌تر می‌کند و بر اهمیت فیزیوتراپی بعد از شکستگی جونز می‌افزاید.
علل و مکانیزم شکستگی جونز
شکستگی جونز معمولاً ناشی از یکی از دو مکانیسم زیر است:
-
- فشار مکرر (Stress Fracture): این رایج‌ترین علت در ورزشکاران، به ویژه دوندگان و بسکتبالیست‌ها است. فشار و استرس مکرر بر روی استخوان می‌تواند منجر به یک شکستگی ریز یا ترک‌های کوچک شود که به مرور زمان بزرگتر شده و منجر به شکستگی کامل می‌شود.
- ضربه حاد (Acute Trauma): این نوع شکستگی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که پا در حین چرخش سریع بدن (مانند ورزش‌های چرخشی) در وضعیت نامناسبی قرار گرفته و فشار زیادی بر روی قسمت خارجی پا وارد می‌شود. پیچ خوردن شدید مچ پا نیز می‌تواند گاهی اوقات منجر به این نوع شکستگی شود. این مکانیسم معمولاً با صدای “ترق” در زمان آسیب همراه است.
علائم رایج شکستگی جونز
علائم شکستگی جونز می‌تواند بسته به شدت و مکانیسم آسیب متفاوت باشد، اما رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- درد ناگهانی و تیز در قسمت بیرونی پا، به ویژه در ناحیه میانی پا.
- تورم در اطراف ناحیه آسیب دیده.
- کبودی.
- مشکل یا ناتوانی در تحمل وزن بر روی پای آسیب دیده.
- درد هنگام لمس ناحیه شکستگی.
- گاهی اوقات، تغییر شکل جزئی در پا.
تشخیص شکستگی جونز چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص شکستگی جونز معمولاً توسط پزشک ارتوپد یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود. پزشک با گرفتن شرح حال کامل از نحوه آسیب و علائم شما شروع می‌کند. سپس معاینه فیزیکی دقیقی از پا و مچ پا انجام می‌دهد. برای تأیید تشخیص و بررسی شدت شکستگی، تصویربرداری پزشکی ضروری است. رادیوگرافی (عکس‌برداری با اشعه ایکس) اولین و رایج‌ترین روش تشخیصی است. در برخی موارد که شکستگی واضح نیست یا پزشک به شکستگی‌های استرسی مشکوک است، ممکن است از MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) یا CT Scan (سی‌تی اسکن) نیز استفاده شود. تشخیص دقیق برای طراحی بهترین برنامه درمانی، از جمله برنامه فیزیوتراپی برای شکستگی جونز بسیار مهم است.
درمان شکستگی جونز
درمان شکستگی جونز بسته به شدت شکستگی و عوامل دیگری مانند سن بیمار و سطح فعالیت او، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استراحت: مهم‌ترین بخش درمان، استراحت دادن به پا است.
- استفاده از آتل یا گچ: برای بی‌حرکت کردن پا و جلوگیری از حرکت استخوان شکسته.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب: برای کاهش درد و تورم.
- جراحی: در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
- فیزیوتراپی: برای تقویت عضلات، بهبود دامنه حرکتی و بازگرداندن عملکرد طبیعی پا.
نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بهبودی کامل و سریع‌تر شکستگی جونز ایفا می‌کند. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های مختلف، به بیمار کمک می‌کند تا:
- درد و تورم را کاهش دهد: با استفاده از روش‌هایی مانند یخ‌درمانی، اولتراسوند و تحریک الکتریکی.
- دامنه حرکتی مفصل را بهبود بخشد: با انجام تمرینات کششی و موبایلیزاسیون مفصل.
- قدرت عضلات را افزایش دهد: با انجام تمرینات تقویتی عضلات ساق پا و مچ پا.
- تعادل و هماهنگی را بهبود بخشد: با انجام تمرینات تعادلی و هماهنگی.
- بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی: با طراحی برنامه‌های تمرینی خاص برای هر بیمار.
اهداف کلی فیزیوتراپی در شکستگی جونز
برنامه فیزیوتراپی شکستگی جونز با توجه به شرایط خاص هر فرد، نوع درمان اولیه (جراحی یا غیرجراحی) و مرحله بهبودی، طراحی می‌شود. با این حال، اهداف کلی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- کاهش درد و تورم ناشی از آسیب و درمان.
- بازگرداندن دامنه حرکتی طبیعی مفاصل مچ پا و پا.
- تقویت عضلات ضعیف شده پا، مچ پا و ساق پا.
- بهبود حس عمقی و تعادل.
- بازیابی الگوی راه رفتن طبیعی و صحیح.
- افزایش تحمل وزن بر روی پای آسیب دیده به صورت تدریجی و ایمن.
- آماده‌سازی فرد برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره، شغلی و ورزشی.
- پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت مانند سفتی مفصلی، ضعف مزمن یا شکستگی مجدد.
- آموزش بیمار در مورد نحوه مدیریت علائم و ادامه تمرینات در خانه.
مراحل فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز
برنامه توانبخشی شکستگی جونز یک فرآیند مرحله‌ای است که به تدریج و با توجه به میزان بهبود استخوان و علائم بیمار پیش می‌رود. یک فیزیوتراپیست مجرب، با ارزیابی دقیق وضعیت شما، یک برنامه درمانی شخصی سازی شده طراحی خواهد کرد. در اینجا به مراحل کلی این فرآیند اشاره می‌کنیم:
مرحله اول: دوره بی‌حرکتی و کنترل درد و تورم
این مرحله بلافاصله پس از تشخیص آغاز می‌شود و تا زمانی که پزشک اجازه برداشتن بی حرکتی و شروع حرکت را بدهد، ادامه دارد. حتی در این دوره که استخوان در حال ترمیم است، فیزیوتراپیست می‌تواند نقش حمایتی مهمی ایفا کند.
- اقدامات در این مرحله:
- آموزش: فیزیوتراپیست نحوه استفاده صحیح از عصا یا واکر را برای جلوگیری از تحمل وزن بر روی پای آسیب دیده آموزش می‌دهد. همچنین نکاتی در مورد نحوه بالا نگه داشتن پا (Elevation) برای کمک به کاهش تورم و نحوه استفاده از کمپرس یخ (Ice) ارائه می‌کند.
- کنترل درد و تورم: استفاده از مدالیته‌هایی مانند یخ درمانی، بانداژ فشاری و بالا نگه داشتن عضو. (ممکن است در برخی موارد، تکنیک‌های الکتروتراپی ملایم تحت نظر متخصص استفاده شود).
- حفظ حرکت مفاصل غیردرگیر: انجام تمرینات ملایم دامنه حرکتی برای مفاصل زانو و لگن در همان پای آسیب دیده، و تمرینات تقویتی و دامنه حرکتی برای پای سالم، برای حفظ آمادگی کلی بدن و جلوگیری از خشکی.
مرحله دوم: شروع حرکت و بازگشت به دامنه حرکتی
این مرحله معمولاً پس از برداشتن گچ یا بریس (در درمان غیرجراحی) یا پس از اجازه پزشک برای شروع حرکات ملایم (در درمان جراحی) آغاز می‌شود. تمرکز اصلی در این مرحله بر بازگرداندن دامنه حرکتی طبیعی مچ پا و مفاصل کوچک‌تر پا است که در اثر بی‌حرکتی سفت شده‌اند.
- تمرینات اولیه:
- تمرینات دامنه حرکتی مچ پا: خم کردن مچ پا به سمت بالا (دورسی فلکشن)، پایین (پلانتار فلکشن)، به داخل (اینورژن) و به خارج (ایورژن) در محدوده بدون درد.
- تمرینات دامنه حرکتی انگشتان پا: خم و راست کردن انگشتان.
- کشش‌های ملایم: کشش‌های سبک برای عضلات ساق پا (عضلات گاستروکنمیوس و سولئوس) که ممکن است در اثر بی‌حرکتی کوتاه شده باشند.
- مثال تمرین: نشستن روی زمین با پاها دراز شده و استفاده از یک حوله برای کشیدن ملایم پنجه پا به سمت بدن برای کشش عضلات ساق پا.
- تکنیک های دستی:
- فیزیوتراپیست ممکن است از تکنیک‌های موبیلیزاسیون مفصل (تحریک ملایم و کنترل شده مفاصل) برای بهبود دامنه حرکتی مفاصل مچ پا و پا استفاده کند.
- ماساژ بافت‌های نرم برای کاهش سفتی و بهبود جریان خون در ناحیه.
مرحله سوم: تقویت عضلات و بهبود تحمل وزن
پس از اینکه دامنه حرکتی کافی به دست آمد، تمرکز به سمت تقویت عضلات ضعیف شده معطوف می‌شود. این مرحله همچنین شامل شروع تدریجی تحمل وزن بر روی پای آسیب دیده است که یک گام بسیار مهم در فرآیند فیزیوتراپی شکستگی جونز است. تحمل وزن کنترل شده به تحریک فرآیند جوش خوردن استخوان نیز کمک می‌کند.
- تمرینات تقویتی:
- تقویت عضلات مچ پا: استفاده از باندهای مقاومتی الاستیکی برای انجام تمرینات خم کردن به بالا، پایین، داخل و خارج مچ پا.
- تقویت عضلات ساق پا: تمرینات بالا رفتن روی پنجه (Calf Raises)، ابتدا بدون وزن و سپس با تحمل وزن تدریجی.
- تقویت عضلات کوچک پا: تمریناتی مانند جمع کردن حوله با انگشتان پا یا برداشتن تیله با انگشتان پا.
- مثال تمرین: نشستن روی صندلی و قرار دادن یک باند مقاومتی دور پنجه پا، سپس کشیدن پنجه به سمت بالا در برابر مقاومت باند.
- شروع تحمل وزن تدریجی:
- این فرآیند تحت نظر و راهنمایی دقیق فیزیوتراپیست انجام می‌شود. ممکن است ابتدا با تحمل وزن جزئی با استفاده از عصا یا واکر شروع شود.
- فیزیوتراپیست الگوی راه رفتن شما را ارزیابی و اصلاح می‌کند تا اطمینان حاصل شود که به درستی و بدون لنگیدن راه می‌روید.
- به تدریج، میزان تحمل وزن افزایش یافته و وابستگی به وسایل کمکی کمتر می‌شود.
مرحله چهارم: بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی
این مرحله نهایی توانبخشی است و بر بازگرداندن فرد به سطح فعالیت قبل از آسیب تمرکز دارد. این مرحله ممکن است برای ورزشکاران شامل تمرینات پیچیده‌تر و اختصاصی‌تر باشد.
- تمرینات تعادلی:
- ایستادن روی یک پا، استفاده از تخته‌های تعادل (Balance Boards) یا سطوح ناپایدار برای بهبود حس عمقی و پایداری مچ پا.
- اهمیت: حس عمقی ضعیف یکی از دلایل اصلی شکستگی مجدد یا آسیب‌های دیگر است. بهبود آن در فیزیوتراپی بعد از شکستگی جونز بسیار مهم است.
- تمرینات پلایومتریک (در صورت نیاز برای ورزشکاران): شامل پرش های ملایم و فعالیت‌هایی که نیاز به واکنش سریع دارند، به صورت تدریجی و کنترل شده.
- تمرینات اختصاصی ورزشی: شبیه‌سازی حرکات و فعالیت‌های مرتبط با ورزش یا شغل فرد.
تکنیک های فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز
فیزیوتراپیست‌ها از طیف وسیعی از تکنیک‌ها و ابزارها برای کمک به فرآیند بهبود استفاده می‌کنند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها که در فیزیوتراپی شکستگی جونز ممکن است به کار روند عبارتند از:
- الکتروتراپی:
- اولتراسوند: امواج صوتی با فرکانس بالا که می‌توانند به کاهش التهاب و تحریک فرآیند ترمیم استخوان در سطح سلولی کمک کنند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که اولتراسوند پالس شده با شدت پایین (LIPUS) می‌تواند به تسریع جوش خوردن شکستگی‌های استرسی، از جمله شکستگی جونز، کمک کند.
- TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation): استفاده از جریان الکتریکی خفیف برای کمک به کاهش درد با مسدود کردن سیگنال‌های درد در مسیر عصبی.
- لیزر درمانی: لیزر درمانی کم‌توان (LLLT) می‌تواند به کاهش درد و التهاب و تسریع فرآیند ترمیم بافت‌ها کمک کند.
- گرما و سرما درمانی:
- سرما (Ice): در مراحل اولیه برای کاهش درد، تورم و التهاب استفاده می‌شود.
- گرما (Heat): در مراحل بعدی برای کاهش سفتی عضلات و بهبود جریان خون قبل از شروع تمرینات استفاده می‌شود.
- ماساژ و درمان‌های دستی: تکنیک‌های ماساژ برای کاهش سفتی عضلات و بافت‌های نرم اطراف ناحیه آسیب دیده و موبیلیزاسیون ملایم مفاصل برای بهبود دامنه حرکتی.
انتخاب روش درمان بستگی به تشخیص فیزیوتراپیست و نیازهای خاص شما در هر مرحله از درمان دارد.
فیزیوتراپی آرکا با داشتن تیم حرفه ای و آخرین تکنیک ها و دستگاه های روز دنیا به بیماران با شکستگی جونز کمک خواهد کرد تا زندگی آن ها را بهبود ببخشند، برای دریافت مشاوره از مشاوران ما به عنوان کلینیک فیزیوتراپی خوب در شهرک غرب با شماره های 02122857522 زیر تماس حاصل فرمایید.
اهمیت همکاری بیمار
موفقیت درمان فیزیوتراپی به همکاری بیمار بستگی دارد. بیمار باید تمرینات تجویز شده توسط فیزیوتراپیست را به طور منظم انجام دهد و به توصیه‌های او عمل کند.
مدت زمان درمان شکستگی جونز با فیزیوتراپی
مدت زمان درمان شکسـتگی جونز به عوامل مختلفی مانند شدت شکستگی، سن بیمار، نوع درمان و همکاری بیمار بستگی دارد. معمولاً دوره درمان چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد.
پیشگیری از شکستگی جونز
- گرم کردن قبل از ورزش
- استفاده از کفش‌های مناسب
- تقویت عضلات پا و مچ پا
- رعایت تکنیک صحیح در ورزش
نتیجه‌گیری
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان شکستگی جونـز ایفا می‌کند. با انجام تمرینات و تکنیک‌های مختلف، فیزیوتراپیست می‌تواند به بیمار کمک کند تا به طور کامل بهبود یابد و به فعالیت‌های روزمره و ورزشی خود بازگردد.
شکستگی جونز می‌تواند یک آسیب چالش‌برانگیز باشد که نیازمند رویکرد درمانی جامع است. در حالی که مدیریت اولیه شکستگی توسط پزشک (خواه با بی‌حرکتی یا جراحی) صورت می‌گیرد، نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز نقشی حیاتی و غیرقابل جایگزین در فرآیند توانبخشی و بازگشت به عملکرد کامل است. فیزیوتراپی فراتر از صرفاً جوش خوردن استخوان، به بازیابی قدرت، انعطاف‌پذیری، تعادل و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی می‌پردازد.
پرسش های متداول درباره شکستگی جونز
چه مدت طول می‌کشد تا شکستگی جونز با فیزیوتراپی بهبود یابد؟
مدت زمان بهبود کامل شکستگی جونز بسیار متغیر است و معمولاً شامل ۶ تا ۸ هفته یا بیشتر بی‌حرکتی اولیه و سپس ۲ تا ۴ ماه یا بیشتر توانبخشی فعال با فیزیوتراپی است. عوامل مختلفی مانند شدت شکستگی، سن، سلامت عمومی و پایبندی به برنامه درمانی بر این مدت تأثیر دارند.
آیا برای شکستگی جونز همیشه نیاز به جراحی است؟
خیر، همیشه نیاز به جراحی نیست. شکستگی‌های بدون جابه‌جایی معمولاً با بی‌حرکتی غیرجراحی درمان می‌شوند. با این حال، در موارد شکستگی‌های جابه‌جا شده، شکستگی‌های استرسی در ورزشکاران، یا زمانی که درمان غیرجراحی موفقیت‌آمیز نیست، ممکن است جراحی توصیه شود. فیزیوتراپی در درمان شکستگی جونز چه با جراحی و چه بدون جراحی نقش مهمی ایفا می‌کند.
چه زمانی می‌توانم بعد از شکستگی جونز دوباره ورزش کنم؟
بازگشت به ورزش پس از شکستگی جونز باید به صورت تدریجی و تحت نظر فیزیوتراپیست و پزشک انجام شود. زمان دقیق آن به سرعت جوش خوردن استخوان، میزان پیشرفت شما در توانبخشی و نوع ورزشی که انجام می‌دهید بستگی دارد. معمولاً چندین ماه پس از شروع فیزیوتراپی طول می‌کشد تا بتوانید به فعالیت‌های ورزشی کامل بازگردید.
چگونه می‌توانم از شکستگی مجدد جونز جلوگیری کنم؟
بهترین راه برای جلوگیری از شکستگی مجدد، تکمیل کامل برنامه توانبخشی با فیزیوتراپی، تقویت کامل عضلات پا و مچ پا، بهبود تعادل و حس عمقی، استفاده از کفش مناسب و گرم کردن کافی قبل از فعالیت‌های ورزشی است. فیزیوتراپیست شما نکات و تمرینات لازم برای پیشگیری را به شما آموزش خواهد داد.
